Podwaliny współczesnych nauk
aktuarialnych – nauk pozwalających oszacować wysokość składek w sposób
zapewniający pokrycie przyszłych świadczeń - zostały stworzonej już w czasach
starożytnych. Organizacje istniejące w starożytnym Rzymie, zwane Collegiami,
niosły pomoc osobom znajdującym się w ciężkiej sytuacji finansowej, załatwiając
wszelkie formalności związane z organizacją pogrzebu.
Collegia za cel
statutowy, przyjmowały pokrycie kosztów pogrzebu osób, które należały do tego
kolegium. Dla realizacji tych zadań członkowie kolegium płacili regularne
składki. Oczywiście ktoś musiał wyliczyć jaką składkę członkowie kolegium mają
zapłacić by pokryć koszt przyszłych uroczystości pogrzebowych. Obliczenia te
były w dużym stopniu uproszczone, ale biorąc pod uwagę niewielką liczbę osób w
takich społeczeństwach - kilkudziesięciu do kilkuset - stosunkowo łatwe było
oszacować prawdopodobieństwo śmierci i oszacować związane z tym koszty. Te wydarzenia i okoliczności przyczyniły się do tego czym dzisiaj jest aktuariat.
W ten sposób zostało
zapoczątkowane tworzenie kontraktów zapewniających pokrycie finansowych potrzeb wynikających z
określonych zdarzeń w życiu człowieka, takich jak choroba, kalectwo,
przekroczenie określonego wieku, a przede wszystkim śmierć.
Po upadku starożytnego Rzymu miał
miejsce swoisty zastój w rozwoju aktuariatu, przełomem okazały się dopiero
przeprowadzone przez Edmunda Halleya w XVII wieku, badania populacji w mieście
Breslau (ówczesny Wrocław).
Żeby to wyjaśnić trzeba przybliżyć postać wrocławskiego
pastora Kaspara Neumanna (1648 – 1715). Pastor Neumann miał pewne „hobby” –
przez 5 lat (1687 – 1691) skrupulatnie gromadził rejestry zgonów i narodzin w
mieście Breslau. W ten sposób Neumann zbudował prawdziwą i kompletną bazę
danych, zawierającą wiek i płeć zmarłych, jak i pełne informacje o narodzinach.
Pastor wyniki swoich badań opublikował w pracy „Reflexiones über Leben und Tod
bei denen Breslau Geboren und Gestorben”. W ten sposób wieść o mieście Breslau
i statystyce życia i śmierci gromadzonej przez pastora Kaspara Neumanna,
dotarła do Edmunda Halleya. Ten zainteresowany badaniami wrocławskiego pastora
przyjrzał się bliżej tym specyficznym danym. W 1693 r. w Transactions of the Royal Society została opublikowana praca
Halleya pod tytułem „An estimate of the degrees of mortality of mankind, drawn
from curious tables of the births and funerals at the city of Breslaw, with an
attempt to ascertain the price of annuities on lives” ( Ocena stopnia
śmiertelności rodzaju ludzkiego, poczyniona na podstawie ciekawych tablic
narodzin i pogrzebów w mieście Wrocław, z próbą ustalenia ceny rent ).
Dzisiaj aktuariatem jest wiedza specjalistyczna z zakresu rachunku prawdopodobieństwa, demografii, statystyki, księgowości ale przede wszystkim grupa specjalistów - aktuariuszy, którzy wykorzystują tę wiedzę i świadczą usługi wycen rezerw na świadczenia emerytalne rentowe etc. dla firm i ich pracowników.
